Koronavirüse karşı geliştirilen
ilk aşıya imza atarak tarihe geçen Prof. Dr. Özlem Türeci ve Prof. Dr. Uğur
Şahin’in BioNTech firması, Multiple Skleroz (MS) hastalığına karşı
geliştirdikleri mRNA teknolojisine sahip aşının hayvan deneylerinde başarılı
olduğunu açıkladı.
Koronavirüse karşı geliştirilen
ilk aşıya imza atarak tarihe geçen Prof. Dr. Özlem Türeci ve Prof. Dr. Uğur
Şahin, Multiple Skleroz (MS) hastalığına karşı da tarihte ilk kez mRNA
teknolojisinin kullanıldığı ve fareler üzerinde başarılı sonuçlar veren bir aşı
geliştirdi. Aşı denemelerinde “umut” verici sonuçlar alındığını bildirdi. Söz
konusu aşı, MS hastalarının bağışıklık sistemini bozmadan sadece zararlı
hücreleri hedefliyor.
BioNTech tarafından yapılan
açıklamada, BioNTech’in Johannes Gutenberg Mainz Üniversitesi ile birlikte
otoimmün hastalıklarına karşı yaptığı ilk deney sonuçlarının Science dergisinde
yayımlandığı belirtildi.
Açıklamada, söz konusu yayında
BioNTech’in mRNA teknolojisine dayanan aday aşısının MS'ye karşı etkisinin
bulgularına yer verildiği hatırlatılarak "BioNTech’in mRNA teknolojisinin
MS'deki bu ilk uygulaması, bu endikasyonda yeni bir yöntemi temsil etmekte ve
BioNTech’in kendi mRNA platformundan yararlanma potansiyelinin önemini
vurgulamaktadır” ifadelerine yer verildi.
mRNA temelli aşının farelere
sistematik olarak uygulandığına dikkat çekilen açıklamada, farelerde hastalığın
erken evresinde ilerlemeyi azalttığı, kaybolan işlevlerin tekrar geri
kazanılmasını sağladığı vurgulandı.
AŞI NASIL ÇALIŞIYOR?
Otoimmün hastalıklar adı altında
sınıflandırılan MS (Multiple Skleroz) beyinde ve omurilikte, mesajları taşıyan
sinir telleri etrafındaki koruyucu kılıfın (miyelin kılıfı) olağan çalışmaması
durumunda meydana geliyor. Merkezi sinir sistemi ile organların bilgi
iletişimini sağlayan omuriliğin miyelin tabakası üzerindeki fiziksel tahribatın
bir sonucu olarak ortaya çıkıyor, beyinde inflamasyona neden oluyor.
Bu nedenle, MS ve diğer otoimmün
hastalıklar için tedavi geliştirmedeki ana amaç, tüm bağışıklığı baskılamadan
miyeline saldıran hücreleri spesifik olarak etkisiz hale getirilmesi
amaçlanıyor. Ancak, MS hastalığına karşı geliştirilen mevcut tedaviler, miyeline
saldıran bağışıklık hücrelerinin yanı sıra, vücudu yabancı mikrorganizmalara
karşı koruyan tüm bağışıklık sistemini etkisiz hale getiriyor. Bu durum ise MS
hastalarının bağışıklık tepkilerini bozuyor.
BioNTech’in deneysel enflamatuar
olmayan aşısı, miyelin tabakasına karşı görülen anormal bağışıklık tepkilerini
azaltmak için tasarlandı.
Bilim insanları, geliştirilen
deneysel aşıyla, bağışıklık sistemi düzenleyen T hücrelerinin (Treg’ler)
yeniden eğitilerek sadece miyeline saldıran hücrelere odaklandığı ve bağışıklık
sisteminini yapısının bozulmadığı belirtti. Geleneksel aşılardan iki yönüye
farklı olan BioNtech aşısı, bir kişinin bağışıklık sistemini belirli mikropları
veya molekülleri tanıması, ezberlemesi ve kolayca savaşması için uyarmak
yerine, belirli bir moleküle karşı bağışıklık toleransını teşvik ediyor. Bunu
protein parçacıkları yerine hücrelere haberci RNA (mRNA) protein üretimi için
bir şablon görevi gören DNA'dan üretilen ara molekülleri ileterek
gerçekleştiriyor.
BioNTech tarafından yapılan
açıklamada, "Treg'lerin bağışıklık hücrelerinin 'karmaşık bir hastalık
ortamında iltihaplı dokudaki diğer moleküllere karşı aktivitesini bloke
edebileceğini gösteriyor” denildi.
Öte yandan, BioNTech, çeşitli
kanser türleri ve Covid-19 enfeksiyonu için aday tedaviler geliştirmek için
mRNA teknolojisini kapsamlı bir şekilde kullandı. Ancak bu aşı, otoimmün
hastalıkların tedavisi için bu tür teknolojinin ilk uygulaması olarak tarihe
geçti.
TEKNOLOJİ, DİĞER OTOİMMÜN
HASTALIKLARDA DA KULLANILABİLİR
Bununla birlikte, BioNTech
tarafından geliştirilen MS aşısı, mRNA teknolojisinin diğer otoimmün
hastalıkların tedavisinde kullanılabileceğini gösteriyor.
Otoimmün hastalıklar, insanın
kendi bağışıklık sisteminin, ozulup kendi dokularını düşman görüp saldırmasıyla
meydana geliyor. Lupus, iltihaplı romatizma, haşimato, behçet hastalığı, çölyak
en çok bilinen otoimmün hastalıklar arasında yer alıyor.
MS hastalığına karşı aşının ne
zaman piyasaya çıkabileceğine dair bilgiye ise yer verilmedi.
MS, Türkiye'de yaklaşık 75 bin,
dünyada da 3,5 milyon kişide görülüyor. Tedavi edilmesini sağlayan bir yöntem
bulunmazken, uygulanan tedavilerin hastalığı baskılamaya yönelik olduğu ifade
ediliyor.