Bilim

Tasarlanmış Bebekler Kapısı

Tasarlanmış Bebekler Kapısı

Bugün anlatmak istediğim konu yapay zeka. İlk önce tanımından başlamak istiyorum. Yapay Zeka ikiye ayrılır: Dar yapay zeka ve genel yapay zeka. İnsanoğlu birçok dar yapay zeka örneği yapmıştır. Mesela DeepMind, Alphago vb. Ama şu an hiçbir genel yapay zeka örneği yapamamışlardır. Bence insanoğlu kesinlikle bir genel yapay zeka üretmemeli. Çünkü bakış açıma göre bu çok tehlikeli yapay zekalı bir robotun kendi duygularının olması bir açıdan çok güzel. Bir açıdan da çok kötü ve korkutucu. Güzel yani şu: Teknolojinin çok gelişmiş olması. Ama ne yazık ki bence kötü yanları daha fazla. Mesela bunları okuduğum kitaplara dayanarak söylüyorum. Yakın gelecekte insanlar çalışmayacak. Otonom sürüş ve insansı robotlar, tasarlanmış bebekler, elektrikli arabalar yaygınlaşacak . Biraz da genleri tasarlanmış bebeklerden bahsetmek istiyorum. Gen düzenleme işlemi o kadar da yeni sayılmaz. Zaten yıllardır yapılıyordu. Bunun 4 seviyesi var. Anlaşılması kolay olsun diye ben bunları 4 katlı bir binanın içindeki kapılar olarak tarif etmeye çalışacağım. Bu binanın giriş katındaki kapı 1980’de iyileştirme amacıyla açıldı. Buna “gen tedavisi kapısı” diyelim isterseniz. İlk denemeler başarısızlıkla sonuçlandıktan sonra 1990’da doktorlar ilk kez nadir görülen bir gen hastalığını tedavi etmeyi başardılar. Buna rağmen hala yöntem deneyselliğini koruyor. Özellikle birden çok genle ilgili kalp hastalıkları, yüksek tansiyon ya da alzheimer gibi yaygın hastalıkların bu yöntemle tedavisi için araştırmalar devam ediyor.

Bunlar bir yandan devam ededursun bazıları ikinci kattaki kapıyı zorlamaya başladılar. “Eğer genleri düzenleyebiliyorsak onları neden sadece tedavi amacıyla kullanalım ki?” diye düşünenler 2004 yılında bu kapıyı açtılar.

Üçüncü kata çıkmaya hazır mısınız? “Daha ne yapılabilir ki?” diye düşünüyorsunuz değil mi? Aslında ilk iki kattaki işlemlerin hemen hemen aynısı. Küçük bir farkla. İlk iki katta yaptığımız gen düzenlemelerine somatik gen düzenlemesi deniliyor. Bunlar vücudumuzdaki üreme hücreleri dışındaki hücrelerde uygulanıyor. Ne anlama geliyor bu?  Yapılan tedavi sadece o hastayı iyileştiriyor ya da iyileştiremiyor. Yapılan fiziksel değişiklik sadece bir farenin daha kaslı olmasını ya da daha hızlı koşmasını sağlıyor. Bu değişiklikler onların çocuklarına aktarılmıyor.

İşte üçüncü ve dördüncü katta yani sırada “germline gen düzenleme” teknikleri var. Bunlar üreme hücreleri üzerinde yapılan değişiklikler. Bunu yaparsanız sadece o kişiyi değil ondan doğacak çocukları da değiştirmiş oluyorsunuz. Pek çok bilim insanına göre “germline gen düzenlemesi”ni yapabilmek için henüz çok erken. Ayrıca dünyada 25 ülke bunu kanunlarla yasaklamış durumda. “O yüzden bu konuda herhangi bir şey henüz yapılmadı, henüz 3. kapı açılmadı” demeyi çok isterdim. Ama hangi iki ülkede yasak olmadığını söylemeden geçemeyeceğim.

ABD ve Çin. Zaten gen düzenleme teknikleri konusunda en fazla araştırma yapan iki ülke de bunlar. Birkaç ay önce Çinli bir doktor dünyada ilk kez embriyo üzerinde gen düzenlemesi yaptığını duyurdu. Ve Kasım 2018’de üçüncü kapı açıldı. “Tasarlanmış bebekler kapısı.” Dünyanın ilk tasarlanmış bebekleri dünyaya geldi: Lulu ve Nana.

Takip Edin